Хүүхэд ахуйдаа цэнхэр дэлгэцнээ нүүрээ наах шахам үздэг байсан амттайхан кинонуудыг дуу оруулсан Цэмпилмаа, дууны найруулагч Гүндэгмаа, орчуулсан Мэргэн гэх нэрс хүчээр төгсгөж байх шиг санагддаг байж билээ. Тэдний царай танил биш ч алдар нь олны чихэнд хоногшжээ.
“Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Х.Мэргэн гуайтай ярилцах гэж байгаа“ гэж хүнд хэлтэл түүнийг таньсангүй. “Яагаа вэ. Орчуулсан Мэргэн” хэмээн “чухал” өнгөөр хэлэхэд сая учрыг ойлгох жишээтэй. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, шүүмж судлаач, орчуулагч Ц.Хасбаатарын хүү Мэргэн гуайг хийж бүтээх хүслүүд, орчуулах номнууд нь хүлээгээд жагсчихсан байгаа ч өдөр тутмын ажлын хажуугаар “тэдэнтэй учрах” зав гардаггүй гэнэ.
Тэрбээр сард 370 минутын кино орчуулах ёстой юм билээ. 1990-ээд онд Монголын үндэсний телевизэд ажилласнаасаа хойш барагцаалбал 800 гаруй кино орчуулжээ. “Амьд мэнд байвал хоёр жилийн дараа тэтгэвэртээ гарна даа” гэсэн.
Тэр хурдхан шиг л тэтгэвэрт гарч, гадаадын олон номыг монгол хэлнээ хөрвүүлж, эх орныхоо уран бүтээлчдийг гадаад ертөнцөд гарахад нь гүүр бариасай.
-Өнгөрсөн жил тантай холбогдоход “Нэг ном орчуулж байгаа. Сонин сайхантай болохоороо л ярилцъя” гэсэн. Тэр номоо орчуулж дууссан уу?
-“Эртний Грек, Ромын домог туульс” ном орчуулсан минь хэвлэлтээс арай гараагүй байна. Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургуульд суралцаж байхад Тахо Годи хэмээх сонгодог хэл судлаач багш эртний Грек, Ромын уран зохиолд дуртай болгосон юм. Одиссей, Илиадын туульсыг эртний грек хэлээр бидэнд уншиж өгдөг байлаа.
Хагас жилийн шалгалтад билетээ сугалаад асуугдахад багш “Эхлээд нэг юм лавлая. Эртний грекчүүд Дионис тэнгэртэй хэрхэн мэндчилдэг байсан бэ” гэхэд нь “Хайра Адонис” гэж хоёрхон үгээр хариулаад онц авч байсан удаа бий. Улсынхаа хөрөнгөөр таван жил суралцчихаад оронд нь ямар нэгэн юм хийх ёстой гэж үргэлж бодож явдаг даа.
Аав минь “Зохиол гэдэг сайн ч, муу ч хүний оюун санаанд нөлөөлдөг. Ном орчуулахынхаа өмнө тухайн бүтээл хүний санааг муутгах, эсэхийг бодолцох хэрэгтэй” гэж хэлж байсан
Оюутан цагаасаа л энэ номыг орчуулахсан гэж мөрөөдөж байлаа. Сэргэн мандалтын үеэс Европын зураач, урчууд, зохиолчид Геракл, Аполлон, Дафнагийн домог зэргээс сэдэвлэж их олон уран бүтээл туурвисан.
Манай уран бүтээлчид тэр үеийн урлагийг шингээсэн олон сайхан зураг, баримал урласан ч яг цаад, нарийн утгыг нь мэдэхгүйгээр дүрсэлсэн бол учир дутагдалтай.
Тиймээс энэ ном тэр бүхнийг тайлах түлхүүр болох болов уу. Тухайлбал, “Персей, Андромеда хоёр” гэж Рубенс Петр Паулийн зурсан бүтээл ямар утга учиртайг багадаа мэддэггүй байлаа. “Персейн домог” гэж бүхэл бүтэн туульс байдаг нь хүний санаанд багтамгүй хачин үйл явдлуудтай, маш сонирхолтой.
Тухайлбал, Персей гавьяа байгуулахаар явахдаа гурван эмгэнээр очих газраа заалгах учиртай. Тэр газрыг нь тэд хэнд ч хэлдэггүй байж. Эмгэд дундаа ганц нүдтэй, түүнийгээ бие биедээ шилжүүлдэг. Нүдээ авсан нь нөгөө хоёроо замчилдаг аж.
Персей нуугдаж байгаад тэднийг яг бие биедээ нүдээ шилжүүлж байх агшинд булааж аваад зорьсон газраа заалгадаг.
Ярилцлагын үргэлжлэлийг ЭНДЭЭС уншина уу.
Хүүхэд ахуйдаа цэнхэр дэлгэцнээ нүүрээ наах шахам үздэг байсан амттайхан кинонуудыг дуу оруулсан Цэмпилмаа, дууны найруулагч Гүндэгмаа, орчуулсан Мэргэн гэх нэрс хүчээр төгсгөж байх шиг санагддаг байж билээ. Тэдний царай танил биш ч алдар нь олны чихэнд хоногшжээ.
“Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Х.Мэргэн гуайтай ярилцах гэж байгаа“ гэж хүнд хэлтэл түүнийг таньсангүй. “Яагаа вэ. Орчуулсан Мэргэн” хэмээн “чухал” өнгөөр хэлэхэд сая учрыг ойлгох жишээтэй. Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, шүүмж судлаач, орчуулагч Ц.Хасбаатарын хүү Мэргэн гуайг хийж бүтээх хүслүүд, орчуулах номнууд нь хүлээгээд жагсчихсан байгаа ч өдөр тутмын ажлын хажуугаар “тэдэнтэй учрах” зав гардаггүй гэнэ.
Тэрбээр сард 370 минутын кино орчуулах ёстой юм билээ. 1990-ээд онд Монголын үндэсний телевизэд ажилласнаасаа хойш барагцаалбал 800 гаруй кино орчуулжээ. “Амьд мэнд байвал хоёр жилийн дараа тэтгэвэртээ гарна даа” гэсэн.
Тэр хурдхан шиг л тэтгэвэрт гарч, гадаадын олон номыг монгол хэлнээ хөрвүүлж, эх орныхоо уран бүтээлчдийг гадаад ертөнцөд гарахад нь гүүр бариасай.
-Өнгөрсөн жил тантай холбогдоход “Нэг ном орчуулж байгаа. Сонин сайхантай болохоороо л ярилцъя” гэсэн. Тэр номоо орчуулж дууссан уу?
-“Эртний Грек, Ромын домог туульс” ном орчуулсан минь хэвлэлтээс арай гараагүй байна. Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургуульд суралцаж байхад Тахо Годи хэмээх сонгодог хэл судлаач багш эртний Грек, Ромын уран зохиолд дуртай болгосон юм. Одиссей, Илиадын туульсыг эртний грек хэлээр бидэнд уншиж өгдөг байлаа.
Хагас жилийн шалгалтад билетээ сугалаад асуугдахад багш “Эхлээд нэг юм лавлая. Эртний грекчүүд Дионис тэнгэртэй хэрхэн мэндчилдэг байсан бэ” гэхэд нь “Хайра Адонис” гэж хоёрхон үгээр хариулаад онц авч байсан удаа бий. Улсынхаа хөрөнгөөр таван жил суралцчихаад оронд нь ямар нэгэн юм хийх ёстой гэж үргэлж бодож явдаг даа.
Аав минь “Зохиол гэдэг сайн ч, муу ч хүний оюун санаанд нөлөөлдөг. Ном орчуулахынхаа өмнө тухайн бүтээл хүний санааг муутгах, эсэхийг бодолцох хэрэгтэй” гэж хэлж байсан
Оюутан цагаасаа л энэ номыг орчуулахсан гэж мөрөөдөж байлаа. Сэргэн мандалтын үеэс Европын зураач, урчууд, зохиолчид Геракл, Аполлон, Дафнагийн домог зэргээс сэдэвлэж их олон уран бүтээл туурвисан.
Манай уран бүтээлчид тэр үеийн урлагийг шингээсэн олон сайхан зураг, баримал урласан ч яг цаад, нарийн утгыг нь мэдэхгүйгээр дүрсэлсэн бол учир дутагдалтай.
Тиймээс энэ ном тэр бүхнийг тайлах түлхүүр болох болов уу. Тухайлбал, “Персей, Андромеда хоёр” гэж Рубенс Петр Паулийн зурсан бүтээл ямар утга учиртайг багадаа мэддэггүй байлаа. “Персейн домог” гэж бүхэл бүтэн туульс байдаг нь хүний санаанд багтамгүй хачин үйл явдлуудтай, маш сонирхолтой.
Тухайлбал, Персей гавьяа байгуулахаар явахдаа гурван эмгэнээр очих газраа заалгах учиртай. Тэр газрыг нь тэд хэнд ч хэлдэггүй байж. Эмгэд дундаа ганц нүдтэй, түүнийгээ бие биедээ шилжүүлдэг. Нүдээ авсан нь нөгөө хоёроо замчилдаг аж.
Персей нуугдаж байгаад тэднийг яг бие биедээ нүдээ шилжүүлж байх агшинд булааж аваад зорьсон газраа заалгадаг.
Ярилцлагын үргэлжлэлийг ЭНДЭЭС уншина уу.