Да хүрээ захын орчмоос хийсэн “Нялхаст заналхийлсэн “Мэдрэлийн хор” сурвалжлагыг уншигч танд хүргэсэн билээ. Хүмүүсийн эрүүл аюулгүй амьдрах эрх нь зөрчигдөөд буй тус газрын асуудлаар Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын тамгын газрын Дэд бүтэц, хот төлөвлөлтийн асуудал хариуцсан Засаг даргын орлогч Т.Батцогттой ярилцлаа.
МАШИНЫ ТОС МАСЛЫГ ХААШ НЬ АСГААД, ТЭР НЬ ЭРҮҮЛ МЭНДЭД ЯАЖ НӨЛӨӨЛЖ БУЙГ ХЭН Ч МЭДЭХГҮЙ
-Да хүрээ захын эргэн тойронд бензин, тосны үнэр, тоос шороо, нүүрсний утаанаас гээд орчны бохирдол дээд цэгтээ хүрсэн. Энэ асуудалд дүүргээс хэрхэн анхаарч ажиллаж байна?
-Сая 2017 оны нэгдүгээр сард Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл хуралдаад гурван үндсэн том бүлгээр буюу ус, агаар, хөрс нь гамшгийн хэмжээнд хүрснийг зарласан. Гэтэл энэ нөхцөл байдал өнөөдөр биш 10 жилийн өмнөөс л бий болчихоод байсан. Улаанбаатар хотын нийт иргэдийн 60-аас илүү хувь нь гэр хороололд амьдардаг. Гэр хорооллынхны амьдрал ямар байгаа билээ, боломжтой нь л нүүрс түлж байгаа. Харин түүнээс доогуур амьдралтай нь юу дуртайгаа түлш болгон шатааж, орчин тойрноо хорт утаагаар бохирдуулж байна. Энэ нь бидний эрүүл мэнд сөргөөр нөлөөлөөд эхэлчихлээ. Үүний цаана чимээгүй аюул болоод байгаа асуудал бол хөрсний бохирдол юм. Хөрсний бохирдол сүүлийн жилүүдэд нийслэлд хэд хэдэн шалтгааны улмаас ихсэж байна. Эхний шалтгаан нь гэр хорооллын нүхэн жорлонгууд. Айл болгон нүхэн жорлонтой.
Тэнд хамгийн хортой гэх хог хаягдлаа л хаядаг. Нөгөөх нь доошоо нэвчиж хөрсөндөө бохирдлыг үүсгэж бидний ундны устай холилдож байгаа юм. Тэгэхээр өнөөдөр бид агаараас гадна ус, хөрснөөс хордож байна гэхэд хилсдэхгүй юм. Үүнийг шийдэх ганц л гарц бий. Энэ олон гэр хорооллыг багасгах, түлшиндээ янз бүрийн хортой зүйлс түлэхийг нь болиулах зэрэг юм. Өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд хэд хэдэн байршилд дахин төлөвлөлтийн ажил эхэлсэн. Гэхдээ хангалттай хийж чадаагүй. Үүн дээр адилхан шүүмжлэлтэй ханддаг. Гэхдээ эхлүүлсэн. Энэ ажлыг бид цаашид үргэлжлүүлээд явах боломж байгаа. Хамгийн наад захын жишээ Сүхбаатар аймаг байна. Тэнд дулааны станц, цэвэрлэх байгууламж байхгүй. Гэсэн ч утаа гаргахгүйгээр иргэд нь хувийн сууцанд амьдардаг. Хамгийн ойрын жишээ Нүхт байна. Тэнд ямар ч утаа алга. Учир нь цахилгаанаар, сайжруулсан уурын зуухаар дулааны асуудлаа шийдчихэж... Бохирын асуудлаа ч хялбархан зохицуулчихсан. Энэ шийдлийг бид богино хугацаандаа хэсэгчилсэн инженерийн шугамаар хөгжүүлэх ёстой байгаа юм.
-Захын орчимд амьдарч буй иргэд хэзээ ч цэвэр агаараар амьсгалж чаддаггүй байх аа. Өвөлдөө нүүрсний утаа, зундаа машины тос маслын үнэрт дарлуулна. Энэ талаар ямар бодолтой байна?
-Хөрс бохирдуулж байгаа нэг хүчин зүйл нь нүхэн жорлон, нөгөөх нь замбараагүй авто засварын газрууд. Улаанбаатарчууд жилдээ хоёр удаа автомашины тосоо Да хүрээ захад очиж солиулдаг. Улаанбаатарт зорчиж буй хэдэн мянган машины ихэнх нь энд ирж байна гэсэн үг. Тэндээс их хэмжээний хаягдал ялгарна. Тэрийг хаана, яаж устгаж байгааг төр хянахгүй байна. Зөвхөн эмнэлгийн л хог хаягдлыг хянадаг. Гэтэл түүнээс илүү хор нөлөөтэй муудсан тос маслуудыг хаашаа урсгаад ямар хөрсөнд нэвчүүлж буйг хэн ч мэдэхгүй. Энэ нь өөрөө аюул. Өнөөх хар тугалга чинь хөрсөнд нэвчээд л байж байгаа. Дулааны улирал болохоор хөрсөнд агуулагдаж буй хортой нэгдлүүд чийгээ аваад дээшээ дэгддэг. Өвөл нь угараар, зундаа тэрхүү хөрсөөрөө амьсгална. Энэ нөхцөл байдал танайхаас зохион байгуулсан шинжилгээний хариунд нөлөөлсөн гэж бодож байна. Тэгэхээр бид утааг бус хөрсний асуудлыг ярих хэрэгтэй. Хөрснийхөө асуудлыг шийдэхэд анхаарлаа хандуулах нь зүйтэй.
-Шархадны орчимд авто засварын маш олон газар үйл ажиллагаа явуулж байна. Үүнд хэн хяналт тавих вэ. Дүүрэг ямар оролцоотой байдаг юм бэ?
-Төрийн байгууллага хяналтаа тавина. Зөвшөөрөл олгож буй байгууллагууд гэсэн үг. Нийслэл, дүүргийн засаг захиргаа оролцоно. Дүүрэг тухайн байгууллагуудад тодорхой стандартуудыг тавьсан байдаг. Гэтэл тэнд тосыг хаашаа хийх вэ гэдэг стандарт байдаггүй. Үүнийг бид нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчийн хурлаараа хэлэлцээд стандартыг шинэчлэх л хэрэгтэй. Юуг шалгадаг гэхээр галын аюулгүй байдал, техник төхөөрөмжийн бүрэн бүтэн байдал, хэчнээн хүн байгаа эсэх зэрэг “жижүүрийн” стандартуудтай.
МАШИНАА ЗАРЖ Л БАЙВАЛ БУСАД НЬ ХАМААГҮЙ ГЭСЭН ҮЗЭЛТЭЙ НҮҮР ТУЛААД БАРААГҮЙ
-Хэчнээн авто засварын газар байдаг вэ?
-Да хүрээ захын ойролцоо 60 орчим авто үйлчилгээ, угаалга, дугуй засварын газар байдаг. Харин 200 орчим худалдаачин үйл ажиллагаа явуулдаг гэсэн тоо бий. Да хүрээ захыг тойрч Баянзүрх дүүргийн 9, 8, 19 дүгээр хороо байна. Тэнд худалдаа үйлчилгээ явуулахаас гадна хүмүүс амьдарч байна. Амьдрахад хүндрэлтэй учраас захыг баруун зах руу нүүлгэх шийдвэрийг нийслэлээс гаргасан. Харамсалтай нь тэндхийн түрээслэгчдийн эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Тэд зөвхөн өөрсдийгөө л бодож байгаа юм. Өнөөдөр тэнд машинаа зарж л байвал бусад нь хамаагүй гэсэн үзэлтэй төр буюу нийслэл нүүр тулсан учир хүч мөхөсдсөн.
-Тэгэхээр техникийн захыг нүүлгэх асуудлыг шийдвэрлэж дийлэхгүй байгаа гэсэн үг үү?
-Тийм ээ. Тэнд 200 орчим хүний амьдралын асуудал байгаа ч хотын баруун захад орчныг нь хэдийнэ бүрдүүлчихээд байна. Гэтэл 200 ченжээс болж 20 мянган хүн хордож болохгүй биз дээ. Чөлөөт ардчилсан нийгэм болохоор жагсаад улс төржүүлээд зогсоочихдог асуудлууд байна.
-Да хүрээ орчмын өрхийн эмнэлгийн эмчтэй уулзахад машины хөл хөдөлгөөн ихтэй учраас хүүхэд осолд орох тохиолдол их байдаг. Тиймээс хүүхэд амиа алдах тохиолдол багагүй гардаг гэж байсан. Мөн иргэд амьдрахад хэцүү байдгаа илэрхийлсэн?
-Машин явах зайгүй. Машинууд нэгдүгээр эгнээг нь тэр чигт нь эзлээд зогсчихсон байдаг. Зам дагуух айлуудын хашааг таглаад зогсчихно. Тэнд хүн амьдарч байхад хашааны гадна нь идэж уусан хог, шүлсээ хаяна, хэнэг ч үгүй бие засна. Эрүүл аюулгүй орчин огт байхгүй. Тэнд амьдардаг иргэдийн гомдол тасардаггүй учраас Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газраас өнгөрсөн дөрвөн жилд шийдэх гэж оролдоод баралгүй хугацаагаа дууслаа.
-Тэгэхээр иргэд хохирсоор л байх хэрэг үү?
-Би нийслэлийн төлөөлөгчийн зүгээс хотод тулгамдсан асуудал болоод байгаа хөрсний бохирдлын талаар тодорхой саналуудыг Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар оруулахаар төлөвлөж байгаа. Тэр нь юу гэхээр та бид хоёрын ярьсан стандартууд болоод авто угаалгын газруудыг журамлах, хог хаягдлын асуудлыг цэгцлэх зэрэг хөрсний бохирдлыг нэмэгдэхээс сэргийлсэн журам, тогтоол шийдвэрүүдийг гаргах тал дээр анхаарч ажиллана.
-Дүүргийн хувьд Да хүрээг нүүлгэх асуудалд ямар алхмыг хийх вэ?
-Дүүргийн статус, бүх эрх мэдэл нь Засаг захиргааны нэгжийн тухай хуульд зааснаар л зохицуулагдана. Тэгэхээр дүүрэгт Да хүрээ, Нарантуул захыг нүүлгэх эрх мэдэл байхгүй. Хот нүүлгэх гээд дийлээгүй асуудлыг дүүрэг яаж барах билээ.
ДУЛААЦАХЫН ТУЛД ТООСГЫГ МАШИНЫ ТОСОНД ШИНГЭЭГЭЭД ШАТААДАГ ТОХИОЛДОЛ ЦӨӨНГҮЙ
-Дүүргээс авто засварын газруудад зөвшөөрөл өгөхгүй байж болдоггүй юм уу?
-Боломжтой л доо. Ямар шалтгаанаас болохгүй вэ гэдэг нь өөрийн зохицуулалттай. Тиймээс бид тэрийг хууль, дүрэм, журамдаа сайтар тусгаж өгнө. Нэгэнт хөрсний бохирдлыг гамшиг гээд зарлачихсан үед гамшгийн үед ямар ажлуудыг хийх ёстой вэ гэдэгтээ үүнийг тусгаж өгөх хэрэгтэй. Да хүрээ гамшгийн бүсэд хамааралтай байна уу, үгүй юу гэдгийг мэргэжлийн байгууллагууд тодорхойлоод гаргаад ирэхээр энэ асуудлуудыг шийдэхийн төлөө ажиллаад эхэлнэ.
-Танай дүүргийн иргэдийн дийлэнх нь гэр хороололд амьдарч байна уу?
-Баянзүрх дүүрэг 28 хороотой. Үүнээс 18-20 нь гэр хороолол. Үндсэндээ 70 орчим хувь нь гэр хороололд амьдарч байна гэсэн үг. Баянзүрх, Сонгинохайрхан дүүрэгт орон нутгаас шилжин ирж байгаа иргэд цөөнгүй. Бүртгэлгүй айлууд жилээс жилд нэмэгдэж байна. Тэр хэрээрээ сургууль, цэцэрлэг, замын ачаалал ихэсдэг. Хүн байгаа газар хүний хэрэгцээт бүх зүйл бий болж байдаг.
-Иргэдийн хувьд амжиргаанаас шалтгаалж дулаан байхын тулд янз бүрийн хог хаягдал түлдэг. Үүнээс шалтгаалж агаарын бохирдол үүсэж байна. Энэ асуудалд дүүрэг ямар хяналт тавьж байна?
-Дулаацахын тулд тоосгыг машины тосонд шингээгээд шатаадаг тохиолдол ч цөөнгүй. Хэрэглэсэн тоснуудыг шатааж байна л гэсэн үг. Дулаан л байвал цаад үр дагавар нь тэдэнд хамаагүй. Угаасаа бодъё гэсэн ч өөр арга алга. Амжиргаа муу учраас нүүрсээ түлэх боломж тэдэнд алга байна. Нийслэлээс нутаг дэвсгэрүүдийг бүсчилж тодорхой бүсэд нүүрсээс бусад эд зүйл түлэхийг хориглож эхэлсэн. Үр дүн ямар байхыг мэдэхгүй ч энэ ажлыг биеллээ олохын төлөө л ажиллаж байна.
-Айлуудын хог хаягдлыг хаана төвлөрүүлж байна?
-Хөрсний бохирдлын нэг шалтгаан нь хог хаягдал. Улаанбаатар хот Наран, Цагаандаваа, Морингийн зэрэг урд, баруун, зүүн хэсэгтээ гурван том хогийн цэгтэй. Эдгээр цэгт хогийг зүгээр л газар булдаг. Энэ технологиор Улаанбаатар хот хогоо устгадаг. Энэ нь шууд хөрсийг бохирдуулж байна. Тэгэхээр хэдэн зуун мянган жил хөрс булагдсан хогондоо бохирдож байна гэсэн үг. Үүнийг шийдэх боломж бий. Японы хотын төвд нь очиж үзсэн. Тэндээс ямар ч утаа гарахгүй, бүх хогоо ялгаж ангилаад маш өндөр даралтаар шатаачихдаг юм билээ. Шатаасны дараа эцсийн хаягдлаар нь замын түүхий эд болгон ашигладаг. Хаях нэг ширхэг ч зүйл байдаггүй. Тэндээс гарч байгаа утааг устөрөгчөөр баяжуулан хоргүйжүүлж агаарт хаядаг. Улаанбаатарт ганц үйлдвэр барьчихад л хогтой холбоотой бүх асуудал шийдэгдчихнэ. Ийм том алхмыг мэргэжлийн чиг үүргийн яамд хийх л ёстой. Бид яриад л байдаг. Гэтэл хогоос болж өч төчнөөн хүн өвчилж байна.
-Да хүрээ захын ойр орчимд сүүлийн үед мэргэжлийн байгууллагын зүгээс хөрсний шинжилгээ хийсэн болов уу?
-Хэд хэдэн байршилд хөрсний бохирдол ихтэй байгаа. Үүний нэг хэсэг нь Дарь эхийн сэлбийн хэсэг, манай Да хүрээ зах, Өгөөмөр зах, Баянхошуу зэрэг цэгт хөрсний бохирдол бусад хэсгээсээ илүү байдаг. Мэргэжлийн хяналтын байгууллага жил болгон эдгээр цэгт хөрсний шинжилгээ хийдэг. Бид дөрвөн сард шинжилгээ хийж тэр дүнгээ иргэдэд зарлахаар ярилцаж байгаа. Ингэж олон нийтэд зарласнаар хийх ажил илүү үр дүнтэй байх болов уу гэж бодож байна.
-Хөрсний бохирдлын асуудалд Нарантуул зах орчмын айлуудын нөхцөл байдлыг хөндөхгүй бол болохгүй байх?
-Мэргэжлийн байгууллагын судалгаагаар Нарантуул орчмын хөрсний бохирдлын хэмжээ харьцангуй багассан нь тогтоогдсон. Тэр нь дахин төлөвлөлттэй шууд холбоотой. Гэр хорооллуудыг нүүлгэн шилжүүлж барилга бариад эхэлчихсэн. Тэгэхээр байгалийн хөрс хэзээ нөхөн сэргээгдэх вэ гэдэг нь харагдаж байгаа юм. Бид нэмж бохирдуулахгүй байх хэрэгтэй. Одоо бохирдуулж байгааг багасгах хэрэгтэй байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Да хүрээ захын орчмоос хийсэн “Нялхаст заналхийлсэн “Мэдрэлийн хор” сурвалжлагыг уншигч танд хүргэсэн билээ. Хүмүүсийн эрүүл аюулгүй амьдрах эрх нь зөрчигдөөд буй тус газрын асуудлаар Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын тамгын газрын Дэд бүтэц, хот төлөвлөлтийн асуудал хариуцсан Засаг даргын орлогч Т.Батцогттой ярилцлаа.
МАШИНЫ ТОС МАСЛЫГ ХААШ НЬ АСГААД, ТЭР НЬ ЭРҮҮЛ МЭНДЭД ЯАЖ НӨЛӨӨЛЖ БУЙГ ХЭН Ч МЭДЭХГҮЙ
-Да хүрээ захын эргэн тойронд бензин, тосны үнэр, тоос шороо, нүүрсний утаанаас гээд орчны бохирдол дээд цэгтээ хүрсэн. Энэ асуудалд дүүргээс хэрхэн анхаарч ажиллаж байна?
-Сая 2017 оны нэгдүгээр сард Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл хуралдаад гурван үндсэн том бүлгээр буюу ус, агаар, хөрс нь гамшгийн хэмжээнд хүрснийг зарласан. Гэтэл энэ нөхцөл байдал өнөөдөр биш 10 жилийн өмнөөс л бий болчихоод байсан. Улаанбаатар хотын нийт иргэдийн 60-аас илүү хувь нь гэр хороололд амьдардаг. Гэр хорооллынхны амьдрал ямар байгаа билээ, боломжтой нь л нүүрс түлж байгаа. Харин түүнээс доогуур амьдралтай нь юу дуртайгаа түлш болгон шатааж, орчин тойрноо хорт утаагаар бохирдуулж байна. Энэ нь бидний эрүүл мэнд сөргөөр нөлөөлөөд эхэлчихлээ. Үүний цаана чимээгүй аюул болоод байгаа асуудал бол хөрсний бохирдол юм. Хөрсний бохирдол сүүлийн жилүүдэд нийслэлд хэд хэдэн шалтгааны улмаас ихсэж байна. Эхний шалтгаан нь гэр хорооллын нүхэн жорлонгууд. Айл болгон нүхэн жорлонтой.
Тэнд хамгийн хортой гэх хог хаягдлаа л хаядаг. Нөгөөх нь доошоо нэвчиж хөрсөндөө бохирдлыг үүсгэж бидний ундны устай холилдож байгаа юм. Тэгэхээр өнөөдөр бид агаараас гадна ус, хөрснөөс хордож байна гэхэд хилсдэхгүй юм. Үүнийг шийдэх ганц л гарц бий. Энэ олон гэр хорооллыг багасгах, түлшиндээ янз бүрийн хортой зүйлс түлэхийг нь болиулах зэрэг юм. Өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд хэд хэдэн байршилд дахин төлөвлөлтийн ажил эхэлсэн. Гэхдээ хангалттай хийж чадаагүй. Үүн дээр адилхан шүүмжлэлтэй ханддаг. Гэхдээ эхлүүлсэн. Энэ ажлыг бид цаашид үргэлжлүүлээд явах боломж байгаа. Хамгийн наад захын жишээ Сүхбаатар аймаг байна. Тэнд дулааны станц, цэвэрлэх байгууламж байхгүй. Гэсэн ч утаа гаргахгүйгээр иргэд нь хувийн сууцанд амьдардаг. Хамгийн ойрын жишээ Нүхт байна. Тэнд ямар ч утаа алга. Учир нь цахилгаанаар, сайжруулсан уурын зуухаар дулааны асуудлаа шийдчихэж... Бохирын асуудлаа ч хялбархан зохицуулчихсан. Энэ шийдлийг бид богино хугацаандаа хэсэгчилсэн инженерийн шугамаар хөгжүүлэх ёстой байгаа юм.
-Захын орчимд амьдарч буй иргэд хэзээ ч цэвэр агаараар амьсгалж чаддаггүй байх аа. Өвөлдөө нүүрсний утаа, зундаа машины тос маслын үнэрт дарлуулна. Энэ талаар ямар бодолтой байна?
-Хөрс бохирдуулж байгаа нэг хүчин зүйл нь нүхэн жорлон, нөгөөх нь замбараагүй авто засварын газрууд. Улаанбаатарчууд жилдээ хоёр удаа автомашины тосоо Да хүрээ захад очиж солиулдаг. Улаанбаатарт зорчиж буй хэдэн мянган машины ихэнх нь энд ирж байна гэсэн үг. Тэндээс их хэмжээний хаягдал ялгарна. Тэрийг хаана, яаж устгаж байгааг төр хянахгүй байна. Зөвхөн эмнэлгийн л хог хаягдлыг хянадаг. Гэтэл түүнээс илүү хор нөлөөтэй муудсан тос маслуудыг хаашаа урсгаад ямар хөрсөнд нэвчүүлж буйг хэн ч мэдэхгүй. Энэ нь өөрөө аюул. Өнөөх хар тугалга чинь хөрсөнд нэвчээд л байж байгаа. Дулааны улирал болохоор хөрсөнд агуулагдаж буй хортой нэгдлүүд чийгээ аваад дээшээ дэгддэг. Өвөл нь угараар, зундаа тэрхүү хөрсөөрөө амьсгална. Энэ нөхцөл байдал танайхаас зохион байгуулсан шинжилгээний хариунд нөлөөлсөн гэж бодож байна. Тэгэхээр бид утааг бус хөрсний асуудлыг ярих хэрэгтэй. Хөрснийхөө асуудлыг шийдэхэд анхаарлаа хандуулах нь зүйтэй.
-Шархадны орчимд авто засварын маш олон газар үйл ажиллагаа явуулж байна. Үүнд хэн хяналт тавих вэ. Дүүрэг ямар оролцоотой байдаг юм бэ?
-Төрийн байгууллага хяналтаа тавина. Зөвшөөрөл олгож буй байгууллагууд гэсэн үг. Нийслэл, дүүргийн засаг захиргаа оролцоно. Дүүрэг тухайн байгууллагуудад тодорхой стандартуудыг тавьсан байдаг. Гэтэл тэнд тосыг хаашаа хийх вэ гэдэг стандарт байдаггүй. Үүнийг бид нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчийн хурлаараа хэлэлцээд стандартыг шинэчлэх л хэрэгтэй. Юуг шалгадаг гэхээр галын аюулгүй байдал, техник төхөөрөмжийн бүрэн бүтэн байдал, хэчнээн хүн байгаа эсэх зэрэг “жижүүрийн” стандартуудтай.
МАШИНАА ЗАРЖ Л БАЙВАЛ БУСАД НЬ ХАМААГҮЙ ГЭСЭН ҮЗЭЛТЭЙ НҮҮР ТУЛААД БАРААГҮЙ
-Хэчнээн авто засварын газар байдаг вэ?
-Да хүрээ захын ойролцоо 60 орчим авто үйлчилгээ, угаалга, дугуй засварын газар байдаг. Харин 200 орчим худалдаачин үйл ажиллагаа явуулдаг гэсэн тоо бий. Да хүрээ захыг тойрч Баянзүрх дүүргийн 9, 8, 19 дүгээр хороо байна. Тэнд худалдаа үйлчилгээ явуулахаас гадна хүмүүс амьдарч байна. Амьдрахад хүндрэлтэй учраас захыг баруун зах руу нүүлгэх шийдвэрийг нийслэлээс гаргасан. Харамсалтай нь тэндхийн түрээслэгчдийн эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Тэд зөвхөн өөрсдийгөө л бодож байгаа юм. Өнөөдөр тэнд машинаа зарж л байвал бусад нь хамаагүй гэсэн үзэлтэй төр буюу нийслэл нүүр тулсан учир хүч мөхөсдсөн.
-Тэгэхээр техникийн захыг нүүлгэх асуудлыг шийдвэрлэж дийлэхгүй байгаа гэсэн үг үү?
-Тийм ээ. Тэнд 200 орчим хүний амьдралын асуудал байгаа ч хотын баруун захад орчныг нь хэдийнэ бүрдүүлчихээд байна. Гэтэл 200 ченжээс болж 20 мянган хүн хордож болохгүй биз дээ. Чөлөөт ардчилсан нийгэм болохоор жагсаад улс төржүүлээд зогсоочихдог асуудлууд байна.
-Да хүрээ орчмын өрхийн эмнэлгийн эмчтэй уулзахад машины хөл хөдөлгөөн ихтэй учраас хүүхэд осолд орох тохиолдол их байдаг. Тиймээс хүүхэд амиа алдах тохиолдол багагүй гардаг гэж байсан. Мөн иргэд амьдрахад хэцүү байдгаа илэрхийлсэн?
-Машин явах зайгүй. Машинууд нэгдүгээр эгнээг нь тэр чигт нь эзлээд зогсчихсон байдаг. Зам дагуух айлуудын хашааг таглаад зогсчихно. Тэнд хүн амьдарч байхад хашааны гадна нь идэж уусан хог, шүлсээ хаяна, хэнэг ч үгүй бие засна. Эрүүл аюулгүй орчин огт байхгүй. Тэнд амьдардаг иргэдийн гомдол тасардаггүй учраас Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газраас өнгөрсөн дөрвөн жилд шийдэх гэж оролдоод баралгүй хугацаагаа дууслаа.
-Тэгэхээр иргэд хохирсоор л байх хэрэг үү?
-Би нийслэлийн төлөөлөгчийн зүгээс хотод тулгамдсан асуудал болоод байгаа хөрсний бохирдлын талаар тодорхой саналуудыг Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар оруулахаар төлөвлөж байгаа. Тэр нь юу гэхээр та бид хоёрын ярьсан стандартууд болоод авто угаалгын газруудыг журамлах, хог хаягдлын асуудлыг цэгцлэх зэрэг хөрсний бохирдлыг нэмэгдэхээс сэргийлсэн журам, тогтоол шийдвэрүүдийг гаргах тал дээр анхаарч ажиллана.
-Дүүргийн хувьд Да хүрээг нүүлгэх асуудалд ямар алхмыг хийх вэ?
-Дүүргийн статус, бүх эрх мэдэл нь Засаг захиргааны нэгжийн тухай хуульд зааснаар л зохицуулагдана. Тэгэхээр дүүрэгт Да хүрээ, Нарантуул захыг нүүлгэх эрх мэдэл байхгүй. Хот нүүлгэх гээд дийлээгүй асуудлыг дүүрэг яаж барах билээ.
ДУЛААЦАХЫН ТУЛД ТООСГЫГ МАШИНЫ ТОСОНД ШИНГЭЭГЭЭД ШАТААДАГ ТОХИОЛДОЛ ЦӨӨНГҮЙ
-Дүүргээс авто засварын газруудад зөвшөөрөл өгөхгүй байж болдоггүй юм уу?
-Боломжтой л доо. Ямар шалтгаанаас болохгүй вэ гэдэг нь өөрийн зохицуулалттай. Тиймээс бид тэрийг хууль, дүрэм, журамдаа сайтар тусгаж өгнө. Нэгэнт хөрсний бохирдлыг гамшиг гээд зарлачихсан үед гамшгийн үед ямар ажлуудыг хийх ёстой вэ гэдэгтээ үүнийг тусгаж өгөх хэрэгтэй. Да хүрээ гамшгийн бүсэд хамааралтай байна уу, үгүй юу гэдгийг мэргэжлийн байгууллагууд тодорхойлоод гаргаад ирэхээр энэ асуудлуудыг шийдэхийн төлөө ажиллаад эхэлнэ.
-Танай дүүргийн иргэдийн дийлэнх нь гэр хороололд амьдарч байна уу?
-Баянзүрх дүүрэг 28 хороотой. Үүнээс 18-20 нь гэр хороолол. Үндсэндээ 70 орчим хувь нь гэр хороололд амьдарч байна гэсэн үг. Баянзүрх, Сонгинохайрхан дүүрэгт орон нутгаас шилжин ирж байгаа иргэд цөөнгүй. Бүртгэлгүй айлууд жилээс жилд нэмэгдэж байна. Тэр хэрээрээ сургууль, цэцэрлэг, замын ачаалал ихэсдэг. Хүн байгаа газар хүний хэрэгцээт бүх зүйл бий болж байдаг.
-Иргэдийн хувьд амжиргаанаас шалтгаалж дулаан байхын тулд янз бүрийн хог хаягдал түлдэг. Үүнээс шалтгаалж агаарын бохирдол үүсэж байна. Энэ асуудалд дүүрэг ямар хяналт тавьж байна?
-Дулаацахын тулд тоосгыг машины тосонд шингээгээд шатаадаг тохиолдол ч цөөнгүй. Хэрэглэсэн тоснуудыг шатааж байна л гэсэн үг. Дулаан л байвал цаад үр дагавар нь тэдэнд хамаагүй. Угаасаа бодъё гэсэн ч өөр арга алга. Амжиргаа муу учраас нүүрсээ түлэх боломж тэдэнд алга байна. Нийслэлээс нутаг дэвсгэрүүдийг бүсчилж тодорхой бүсэд нүүрсээс бусад эд зүйл түлэхийг хориглож эхэлсэн. Үр дүн ямар байхыг мэдэхгүй ч энэ ажлыг биеллээ олохын төлөө л ажиллаж байна.
-Айлуудын хог хаягдлыг хаана төвлөрүүлж байна?
-Хөрсний бохирдлын нэг шалтгаан нь хог хаягдал. Улаанбаатар хот Наран, Цагаандаваа, Морингийн зэрэг урд, баруун, зүүн хэсэгтээ гурван том хогийн цэгтэй. Эдгээр цэгт хогийг зүгээр л газар булдаг. Энэ технологиор Улаанбаатар хот хогоо устгадаг. Энэ нь шууд хөрсийг бохирдуулж байна. Тэгэхээр хэдэн зуун мянган жил хөрс булагдсан хогондоо бохирдож байна гэсэн үг. Үүнийг шийдэх боломж бий. Японы хотын төвд нь очиж үзсэн. Тэндээс ямар ч утаа гарахгүй, бүх хогоо ялгаж ангилаад маш өндөр даралтаар шатаачихдаг юм билээ. Шатаасны дараа эцсийн хаягдлаар нь замын түүхий эд болгон ашигладаг. Хаях нэг ширхэг ч зүйл байдаггүй. Тэндээс гарч байгаа утааг устөрөгчөөр баяжуулан хоргүйжүүлж агаарт хаядаг. Улаанбаатарт ганц үйлдвэр барьчихад л хогтой холбоотой бүх асуудал шийдэгдчихнэ. Ийм том алхмыг мэргэжлийн чиг үүргийн яамд хийх л ёстой. Бид яриад л байдаг. Гэтэл хогоос болж өч төчнөөн хүн өвчилж байна.
-Да хүрээ захын ойр орчимд сүүлийн үед мэргэжлийн байгууллагын зүгээс хөрсний шинжилгээ хийсэн болов уу?
-Хэд хэдэн байршилд хөрсний бохирдол ихтэй байгаа. Үүний нэг хэсэг нь Дарь эхийн сэлбийн хэсэг, манай Да хүрээ зах, Өгөөмөр зах, Баянхошуу зэрэг цэгт хөрсний бохирдол бусад хэсгээсээ илүү байдаг. Мэргэжлийн хяналтын байгууллага жил болгон эдгээр цэгт хөрсний шинжилгээ хийдэг. Бид дөрвөн сард шинжилгээ хийж тэр дүнгээ иргэдэд зарлахаар ярилцаж байгаа. Ингэж олон нийтэд зарласнаар хийх ажил илүү үр дүнтэй байх болов уу гэж бодож байна.
-Хөрсний бохирдлын асуудалд Нарантуул зах орчмын айлуудын нөхцөл байдлыг хөндөхгүй бол болохгүй байх?
-Мэргэжлийн байгууллагын судалгаагаар Нарантуул орчмын хөрсний бохирдлын хэмжээ харьцангуй багассан нь тогтоогдсон. Тэр нь дахин төлөвлөлттэй шууд холбоотой. Гэр хорооллуудыг нүүлгэн шилжүүлж барилга бариад эхэлчихсэн. Тэгэхээр байгалийн хөрс хэзээ нөхөн сэргээгдэх вэ гэдэг нь харагдаж байгаа юм. Бид нэмж бохирдуулахгүй байх хэрэгтэй. Одоо бохирдуулж байгааг багасгах хэрэгтэй байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.