-Хятадуудыг давраах болсон албан тушаалтанг илрүүлэн Монгол улсаас хөөж гаргая-
Монголчууд хүчтэний өмнө хүчгүй нь буруутай гэдэг. Гэтэл хүний нутагт түр хугацаагаар амьдарч байж, хүчтэний царайг харуулдаг. Харуулаад зогсохгүй дайрч, хүний амийг егүүтгэдэг харийнхан ихсэв. Хятадуудыг Монголчууд зүгээр нэг "дотор хүн" гэж нэрлээгүй юм. Боломжийг харж давардаг, давраад зогсохгүй улам цаашилдаг ямаан омогтой тэднийг Монголчууд "урдаас ирээд уурга минийх, уургаа аваад адуу минийх" хэмээн ёгтолсон хэрэг. Хараад байхад, сүүлийн үед Монгол улсад маань амьдарч байгаа харийнхан, ялангуяа хятадууд улам л даврах болсон. Үүний жишээ ч Дорноговь аймгийн Айраг суманд болсон хүн амины харамсалтай гэмт хэрэг юм.
Хятадууд жирийн Монголчуудын талхыг булааж, баялгаар маань гараа угааж, угаадсаа бидний уудаг ундны ус руу юу ч болоогүй мэт асгах болов. Тэд ингээд зогссонгүй. Монгол нутгийн маань өнцөг булан бүрт суурьшиж, өөрийн нутаг мэт өөриймсөн, охид бүсгүйчүүдийг айлган ичээж, хөвгүүд залуусыг маань ухаан санаа хийгээд бие бялдраар нь гадуурхан, тохуурхдаг болж. Нэг үгээр хэлбэл өчигдөрхөн уранхай шаахай, булан нь сэмэрч урагдсан үүргэвчнээс өөр хөрөнгөгүй хилээр алхах шахам бөхөлзөж, нахилзсаар ирсэн Хятадууд өнөөдөр дураараа дургиж дунд чөмгөөреө жиргэх болов.
Монголд суурьшсан болон түр хугацаагаар суурьшиж ажиллаж, амьдарч байгаа Хятадуудын удаа дараагийн үйлдэлтэй бусармаг хууль бус хэргийн тухай, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд бараг л өдөр өнжихгүй шахам мэдээлдэг.
Ингэснээр хаа сайгүй суурьшиж, өдөр өнжих тусам улам даварч, хөгжих болсон Хятадуудыг яаж жигших болон хэрхэн жигшиж байгаа тухай мэдээллээр Монгол улс хахаж байна. Хүн бүрийн амнаас "муу сайн хужаа нар" гэх үг хайр найргүй урсаж, хамгийн муухай хараалд "хужаа" гэдэг үг багтах болсон. Тэр бүү хэл "хүн алж болохгүй Хятадуудын алж болно" гэсэн яриа ч гарах болж.
Магадгүй энэ бүхэн нэг талаараа зөв байж болох. Тэр бүү хэл ихээр ярих хэрэгтэй ч байж мэдэх юм, цаашид. Гэхдээ аливаа асуудал бүхэнд хоёр тал байдаг. Түүнчлэн зөөлөн нь хатуугаа гэдэг биз дээ хэмээн өөрийгөө тайвшруулдаг Монголчуудын уужуу тайван араншинг даварсан Хятадууд арай л илүү хэтрүүлж ашиглаад байх шиг.
"Хужаа нар даварлаа. Монгол хүнийхээ хувьд Монгол цустай л юм бол та Монгол хүнээ Монгол улсаа авран хамгаалах цаг болсон" хэмээн залуус огших болов. Буу барьсан биш ч бусад аргаар ямх, ямхаар түрэмгийлэх харийнхнаас Монголчууд залхаж, жийрхэж байна. Арга ч үгүй. Жирийн Монголчууд бидний өөрсдийн амьдрал, цаашлаад эх орноо хамгаалах гэсэн тэдгээр иргэдийн огшиж, өмөлзөх нь жам ёсных.
Эх нутагтаа баялгаа түүж, байгаль ээжийн хишгийг хүртэж амьдарлаа залгуулж байсан гэм зэмгүй эр хүнийг золбин нохой адил зодож амийг нь тасалсан. Ижий аавдаа эрхэлж, элэг бүтэн амьдарч чадаагүй ч аавынхаа энгэрт асч, элгэнд нь бүлээцэж явсан бяцхан хүүг өнчрүүлсэн адгийн Хятадуудад Монгол нутгийн маань хөрсөнд хөлөө тавих эрх байхгүй.
Төр улс ч ядуу болохоор жирийн иргэд нь буурай байх нь тэр. Гэхдээ би ядуу гээд гуйлга гуйгаагүй, чадлынхаа хэрээр хөдөлмөрлөж, улс эх орныхоо төлөө огшиж явсан жирийн нэгэн Монгол эр хүний амийг хөнөөснөөрөө Хятадууд, Хятад компани, тухайн Хятад компанид үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл өгсөн эрх мэдэлтнүүд буруутай. Нөгөө талаараа жирийн Монголчууд маань татвар төлөхгүй ч байсан хамаагүй эх орныхоо баялгийг ухаж л байг, хужаа ухаж, харийн нутаг руу тээвэрлэснээс л хамаагүй дээр. Эх орныхоо баялгийг хужаа нар болоод харийнханд ухуулж байснаас эх орондоо эзэн нь болсон энгийн иргэд чадлаараа ухаад, боломжтой амьдраг л дээ.
Ингэхэд, өнөөгийн Монголчууд бидний дээрээс, маш өндрөөс шидсэн чулуу мэргэн нь аргагүй оночихоод байгаа юм биш биз гэсэн хардлага сүүлийн үед өөрийн эрхгүй төрөх болов. Бүр тодруулбал, албаар турхирч байгаад муу зүйл хийлгэж, шалтаг гаргаж амийг нь хөнөөдөг. Хөнөөгөөд зогсохгүй үлдсэн хөрөнгийг нь аваад явдаг, ачаалаад зөөдөг нь Хятадуудын сурсан зан гэхэд хэтрүүлсэн болохгүй л байх.
Нөгөө талаар манай нөлөө бүхий улс төрчид, эрх бүхий албан тушаалтнуудад Хятад зүгээс нөлөөлөлд автдаг юм биш байгаа гэсэн хардлага гадуур хурдтай тархах болов. Олны үг ортой гэдэг. Учир нь сүүлийн үед Хятад иргэд оролцсон ямар нэгэн гэмт хэргийн дуулиан тэгсгээд намжих нь ихэссэн. Эсвэл улайм цайм байдлаар Хятадын талд ашигтайгаар шийдвэрлэгдэх нь зүй ёсны хэрэг болохдоо тулаад байгааг нуух ч хэрэггүй биз.
Үхсэн хүн үг хэлдэггүй гэдэг ч гэм зэмгүй ядруухан эр эх нутагтаа харийнхны гарт өртөж, харамсалтайгаар амиа алдсан нь бага хэрэг биш юм. Гэгээн цагаан өдөр машинаар дайрч, гэмтээд зогсохгүй, золбин нохой шиг зодож, амийг нь егүүтгэж байгааг хараад, яриад харамсаад өнгөрөх хэрэг биш юм. Зэвсэг бариад дайраад ирсэн дайсанд өгөөгүй өвгөдийн минь газар шороо, цаас бариад бөхөлзөөд ирсэн гадныханд өгчихсөн хэн нэгэн эрх мэдэлтний хүйтэн гарт өртсөний балаг.
Тийм ч учраас гэгээн цагаан өдөр даварсан дээрэмчин, алуурчид жирийн иргэдийн маань амийг тасалж, төр улсаар тохуурхаж, даажигнаж байна. Монголчууд гэмт хэрэгтэнд гишгэх газар үгүй гэж зүгээр нэг хэлээгүй юм. Тиймээс даварсан Хятадуудад даруулга болгож, өгч чадсан лицензээ эргүүлэн татаж, Монгол улсын газар нутагт ажиллаж амьдарч байгаа бүх л Хятад иргэдийг хөөж гаргах цаг болжээ.
Монгол хүний амь өнгөт цаасаар хэмжиж болохгүй эрхэм зүйл. Тиймээс Монгол улсын төр нь иргэдээ хамгаалж, даварсан Хятадуудад сургамж болгож, Монгол эр хүний амиар тоглосон Хятадад цаазаар авах ял ногдуулсан ч зөөлдөхгүй билээ. Нөгөө талаар улс үндэстнээ аврахын тулд Хятадуудад бөхөлзөгч дотоодын авлигач, хувалзнуудыг цэвэрлэх нь чухал болов, өнөөдрийн Монголын нийгэмд.
Учир нь өөрсдөөс шалтгаалах бүхнээ хийж, Хятадуудыг давраах болсон албан тушаалтанг илрүүлэн хамтад нь хөөж явуулах нь "Үгүй" хэмээн бардам хэлэх дараагийн үед маань ч тустай билээ.
Х.Ган-Ялалт
Монголчууд хүчтэний өмнө хүчгүй нь буруутай гэдэг. Гэтэл хүний нутагт түр хугацаагаар амьдарч байж, хүчтэний царайг харуулдаг. Харуулаад зогсохгүй дайрч, хүний амийг егүүтгэдэг харийнхан ихсэв. Хятадуудыг Монголчууд зүгээр нэг "дотор хүн" гэж нэрлээгүй юм. Боломжийг харж давардаг, давраад зогсохгүй улам цаашилдаг ямаан омогтой тэднийг Монголчууд "урдаас ирээд уурга минийх, уургаа аваад адуу минийх" хэмээн ёгтолсон хэрэг. Хараад байхад, сүүлийн үед Монгол улсад маань амьдарч байгаа харийнхан, ялангуяа хятадууд улам л даврах болсон. Үүний жишээ ч Дорноговь аймгийн Айраг суманд болсон хүн амины харамсалтай гэмт хэрэг юм.
Хятадууд жирийн Монголчуудын талхыг булааж, баялгаар маань гараа угааж, угаадсаа бидний уудаг ундны ус руу юу ч болоогүй мэт асгах болов. Тэд ингээд зогссонгүй. Монгол нутгийн маань өнцөг булан бүрт суурьшиж, өөрийн нутаг мэт өөриймсөн, охид бүсгүйчүүдийг айлган ичээж, хөвгүүд залуусыг маань ухаан санаа хийгээд бие бялдраар нь гадуурхан, тохуурхдаг болж. Нэг үгээр хэлбэл өчигдөрхөн уранхай шаахай, булан нь сэмэрч урагдсан үүргэвчнээс өөр хөрөнгөгүй хилээр алхах шахам бөхөлзөж, нахилзсаар ирсэн Хятадууд өнөөдөр дураараа дургиж дунд чөмгөөреө жиргэх болов.
Монголд суурьшсан болон түр хугацаагаар суурьшиж ажиллаж, амьдарч байгаа Хятадуудын удаа дараагийн үйлдэлтэй бусармаг хууль бус хэргийн тухай, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд бараг л өдөр өнжихгүй шахам мэдээлдэг.
Ингэснээр хаа сайгүй суурьшиж, өдөр өнжих тусам улам даварч, хөгжих болсон Хятадуудыг яаж жигших болон хэрхэн жигшиж байгаа тухай мэдээллээр Монгол улс хахаж байна. Хүн бүрийн амнаас "муу сайн хужаа нар" гэх үг хайр найргүй урсаж, хамгийн муухай хараалд "хужаа" гэдэг үг багтах болсон. Тэр бүү хэл "хүн алж болохгүй Хятадуудын алж болно" гэсэн яриа ч гарах болж.
Магадгүй энэ бүхэн нэг талаараа зөв байж болох. Тэр бүү хэл ихээр ярих хэрэгтэй ч байж мэдэх юм, цаашид. Гэхдээ аливаа асуудал бүхэнд хоёр тал байдаг. Түүнчлэн зөөлөн нь хатуугаа гэдэг биз дээ хэмээн өөрийгөө тайвшруулдаг Монголчуудын уужуу тайван араншинг даварсан Хятадууд арай л илүү хэтрүүлж ашиглаад байх шиг.
"Хужаа нар даварлаа. Монгол хүнийхээ хувьд Монгол цустай л юм бол та Монгол хүнээ Монгол улсаа авран хамгаалах цаг болсон" хэмээн залуус огших болов. Буу барьсан биш ч бусад аргаар ямх, ямхаар түрэмгийлэх харийнхнаас Монголчууд залхаж, жийрхэж байна. Арга ч үгүй. Жирийн Монголчууд бидний өөрсдийн амьдрал, цаашлаад эх орноо хамгаалах гэсэн тэдгээр иргэдийн огшиж, өмөлзөх нь жам ёсных.
Эх нутагтаа баялгаа түүж, байгаль ээжийн хишгийг хүртэж амьдарлаа залгуулж байсан гэм зэмгүй эр хүнийг золбин нохой адил зодож амийг нь тасалсан. Ижий аавдаа эрхэлж, элэг бүтэн амьдарч чадаагүй ч аавынхаа энгэрт асч, элгэнд нь бүлээцэж явсан бяцхан хүүг өнчрүүлсэн адгийн Хятадуудад Монгол нутгийн маань хөрсөнд хөлөө тавих эрх байхгүй.
Төр улс ч ядуу болохоор жирийн иргэд нь буурай байх нь тэр. Гэхдээ би ядуу гээд гуйлга гуйгаагүй, чадлынхаа хэрээр хөдөлмөрлөж, улс эх орныхоо төлөө огшиж явсан жирийн нэгэн Монгол эр хүний амийг хөнөөснөөрөө Хятадууд, Хятад компани, тухайн Хятад компанид үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл өгсөн эрх мэдэлтнүүд буруутай. Нөгөө талаараа жирийн Монголчууд маань татвар төлөхгүй ч байсан хамаагүй эх орныхоо баялгийг ухаж л байг, хужаа ухаж, харийн нутаг руу тээвэрлэснээс л хамаагүй дээр. Эх орныхоо баялгийг хужаа нар болоод харийнханд ухуулж байснаас эх орондоо эзэн нь болсон энгийн иргэд чадлаараа ухаад, боломжтой амьдраг л дээ.
Ингэхэд, өнөөгийн Монголчууд бидний дээрээс, маш өндрөөс шидсэн чулуу мэргэн нь аргагүй оночихоод байгаа юм биш биз гэсэн хардлага сүүлийн үед өөрийн эрхгүй төрөх болов. Бүр тодруулбал, албаар турхирч байгаад муу зүйл хийлгэж, шалтаг гаргаж амийг нь хөнөөдөг. Хөнөөгөөд зогсохгүй үлдсэн хөрөнгийг нь аваад явдаг, ачаалаад зөөдөг нь Хятадуудын сурсан зан гэхэд хэтрүүлсэн болохгүй л байх.
Нөгөө талаар манай нөлөө бүхий улс төрчид, эрх бүхий албан тушаалтнуудад Хятад зүгээс нөлөөлөлд автдаг юм биш байгаа гэсэн хардлага гадуур хурдтай тархах болов. Олны үг ортой гэдэг. Учир нь сүүлийн үед Хятад иргэд оролцсон ямар нэгэн гэмт хэргийн дуулиан тэгсгээд намжих нь ихэссэн. Эсвэл улайм цайм байдлаар Хятадын талд ашигтайгаар шийдвэрлэгдэх нь зүй ёсны хэрэг болохдоо тулаад байгааг нуух ч хэрэггүй биз.
Үхсэн хүн үг хэлдэггүй гэдэг ч гэм зэмгүй ядруухан эр эх нутагтаа харийнхны гарт өртөж, харамсалтайгаар амиа алдсан нь бага хэрэг биш юм. Гэгээн цагаан өдөр машинаар дайрч, гэмтээд зогсохгүй, золбин нохой шиг зодож, амийг нь егүүтгэж байгааг хараад, яриад харамсаад өнгөрөх хэрэг биш юм. Зэвсэг бариад дайраад ирсэн дайсанд өгөөгүй өвгөдийн минь газар шороо, цаас бариад бөхөлзөөд ирсэн гадныханд өгчихсөн хэн нэгэн эрх мэдэлтний хүйтэн гарт өртсөний балаг.
Тийм ч учраас гэгээн цагаан өдөр даварсан дээрэмчин, алуурчид жирийн иргэдийн маань амийг тасалж, төр улсаар тохуурхаж, даажигнаж байна. Монголчууд гэмт хэрэгтэнд гишгэх газар үгүй гэж зүгээр нэг хэлээгүй юм. Тиймээс даварсан Хятадуудад даруулга болгож, өгч чадсан лицензээ эргүүлэн татаж, Монгол улсын газар нутагт ажиллаж амьдарч байгаа бүх л Хятад иргэдийг хөөж гаргах цаг болжээ.
Монгол хүний амь өнгөт цаасаар хэмжиж болохгүй эрхэм зүйл. Тиймээс Монгол улсын төр нь иргэдээ хамгаалж, даварсан Хятадуудад сургамж болгож, Монгол эр хүний амиар тоглосон Хятадад цаазаар авах ял ногдуулсан ч зөөлдөхгүй билээ. Нөгөө талаар улс үндэстнээ аврахын тулд Хятадуудад бөхөлзөгч дотоодын авлигач, хувалзнуудыг цэвэрлэх нь чухал болов, өнөөдрийн Монголын нийгэмд.
Учир нь өөрсдөөс шалтгаалах бүхнээ хийж, Хятадуудыг давраах болсон албан тушаалтанг илрүүлэн хамтад нь хөөж явуулах нь "Үгүй" хэмээн бардам хэлэх дараагийн үед маань ч тустай билээ.
Х.Ган-Ялалт
-Хятадуудыг давраах болсон албан тушаалтанг илрүүлэн Монгол улсаас хөөж гаргая-
Монголчууд хүчтэний өмнө хүчгүй нь буруутай гэдэг. Гэтэл хүний нутагт түр хугацаагаар амьдарч байж, хүчтэний царайг харуулдаг. Харуулаад зогсохгүй дайрч, хүний амийг егүүтгэдэг харийнхан ихсэв. Хятадуудыг Монголчууд зүгээр нэг "дотор хүн" гэж нэрлээгүй юм. Боломжийг харж давардаг, давраад зогсохгүй улам цаашилдаг ямаан омогтой тэднийг Монголчууд "урдаас ирээд уурга минийх, уургаа аваад адуу минийх" хэмээн ёгтолсон хэрэг. Хараад байхад, сүүлийн үед Монгол улсад маань амьдарч байгаа харийнхан, ялангуяа хятадууд улам л даврах болсон. Үүний жишээ ч Дорноговь аймгийн Айраг суманд болсон хүн амины харамсалтай гэмт хэрэг юм.
Хятадууд жирийн Монголчуудын талхыг булааж, баялгаар маань гараа угааж, угаадсаа бидний уудаг ундны ус руу юу ч болоогүй мэт асгах болов. Тэд ингээд зогссонгүй. Монгол нутгийн маань өнцөг булан бүрт суурьшиж, өөрийн нутаг мэт өөриймсөн, охид бүсгүйчүүдийг айлган ичээж, хөвгүүд залуусыг маань ухаан санаа хийгээд бие бялдраар нь гадуурхан, тохуурхдаг болж. Нэг үгээр хэлбэл өчигдөрхөн уранхай шаахай, булан нь сэмэрч урагдсан үүргэвчнээс өөр хөрөнгөгүй хилээр алхах шахам бөхөлзөж, нахилзсаар ирсэн Хятадууд өнөөдөр дураараа дургиж дунд чөмгөөреө жиргэх болов.
Монголд суурьшсан болон түр хугацаагаар суурьшиж ажиллаж, амьдарч байгаа Хятадуудын удаа дараагийн үйлдэлтэй бусармаг хууль бус хэргийн тухай, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд бараг л өдөр өнжихгүй шахам мэдээлдэг.
Ингэснээр хаа сайгүй суурьшиж, өдөр өнжих тусам улам даварч, хөгжих болсон Хятадуудыг яаж жигших болон хэрхэн жигшиж байгаа тухай мэдээллээр Монгол улс хахаж байна. Хүн бүрийн амнаас "муу сайн хужаа нар" гэх үг хайр найргүй урсаж, хамгийн муухай хараалд "хужаа" гэдэг үг багтах болсон. Тэр бүү хэл "хүн алж болохгүй Хятадуудын алж болно" гэсэн яриа ч гарах болж.
Магадгүй энэ бүхэн нэг талаараа зөв байж болох. Тэр бүү хэл ихээр ярих хэрэгтэй ч байж мэдэх юм, цаашид. Гэхдээ аливаа асуудал бүхэнд хоёр тал байдаг. Түүнчлэн зөөлөн нь хатуугаа гэдэг биз дээ хэмээн өөрийгөө тайвшруулдаг Монголчуудын уужуу тайван араншинг даварсан Хятадууд арай л илүү хэтрүүлж ашиглаад байх шиг.
"Хужаа нар даварлаа. Монгол хүнийхээ хувьд Монгол цустай л юм бол та Монгол хүнээ Монгол улсаа авран хамгаалах цаг болсон" хэмээн залуус огших болов. Буу барьсан биш ч бусад аргаар ямх, ямхаар түрэмгийлэх харийнхнаас Монголчууд залхаж, жийрхэж байна. Арга ч үгүй. Жирийн Монголчууд бидний өөрсдийн амьдрал, цаашлаад эх орноо хамгаалах гэсэн тэдгээр иргэдийн огшиж, өмөлзөх нь жам ёсных.
Эх нутагтаа баялгаа түүж, байгаль ээжийн хишгийг хүртэж амьдарлаа залгуулж байсан гэм зэмгүй эр хүнийг золбин нохой адил зодож амийг нь тасалсан. Ижий аавдаа эрхэлж, элэг бүтэн амьдарч чадаагүй ч аавынхаа энгэрт асч, элгэнд нь бүлээцэж явсан бяцхан хүүг өнчрүүлсэн адгийн Хятадуудад Монгол нутгийн маань хөрсөнд хөлөө тавих эрх байхгүй.
Төр улс ч ядуу болохоор жирийн иргэд нь буурай байх нь тэр. Гэхдээ би ядуу гээд гуйлга гуйгаагүй, чадлынхаа хэрээр хөдөлмөрлөж, улс эх орныхоо төлөө огшиж явсан жирийн нэгэн Монгол эр хүний амийг хөнөөснөөрөө Хятадууд, Хятад компани, тухайн Хятад компанид үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл өгсөн эрх мэдэлтнүүд буруутай. Нөгөө талаараа жирийн Монголчууд маань татвар төлөхгүй ч байсан хамаагүй эх орныхоо баялгийг ухаж л байг, хужаа ухаж, харийн нутаг руу тээвэрлэснээс л хамаагүй дээр. Эх орныхоо баялгийг хужаа нар болоод харийнханд ухуулж байснаас эх орондоо эзэн нь болсон энгийн иргэд чадлаараа ухаад, боломжтой амьдраг л дээ.
Ингэхэд, өнөөгийн Монголчууд бидний дээрээс, маш өндрөөс шидсэн чулуу мэргэн нь аргагүй оночихоод байгаа юм биш биз гэсэн хардлага сүүлийн үед өөрийн эрхгүй төрөх болов. Бүр тодруулбал, албаар турхирч байгаад муу зүйл хийлгэж, шалтаг гаргаж амийг нь хөнөөдөг. Хөнөөгөөд зогсохгүй үлдсэн хөрөнгийг нь аваад явдаг, ачаалаад зөөдөг нь Хятадуудын сурсан зан гэхэд хэтрүүлсэн болохгүй л байх.
Нөгөө талаар манай нөлөө бүхий улс төрчид, эрх бүхий албан тушаалтнуудад Хятад зүгээс нөлөөлөлд автдаг юм биш байгаа гэсэн хардлага гадуур хурдтай тархах болов. Олны үг ортой гэдэг. Учир нь сүүлийн үед Хятад иргэд оролцсон ямар нэгэн гэмт хэргийн дуулиан тэгсгээд намжих нь ихэссэн. Эсвэл улайм цайм байдлаар Хятадын талд ашигтайгаар шийдвэрлэгдэх нь зүй ёсны хэрэг болохдоо тулаад байгааг нуух ч хэрэггүй биз.
Үхсэн хүн үг хэлдэггүй гэдэг ч гэм зэмгүй ядруухан эр эх нутагтаа харийнхны гарт өртөж, харамсалтайгаар амиа алдсан нь бага хэрэг биш юм. Гэгээн цагаан өдөр машинаар дайрч, гэмтээд зогсохгүй, золбин нохой шиг зодож, амийг нь егүүтгэж байгааг хараад, яриад харамсаад өнгөрөх хэрэг биш юм. Зэвсэг бариад дайраад ирсэн дайсанд өгөөгүй өвгөдийн минь газар шороо, цаас бариад бөхөлзөөд ирсэн гадныханд өгчихсөн хэн нэгэн эрх мэдэлтний хүйтэн гарт өртсөний балаг.
Тийм ч учраас гэгээн цагаан өдөр даварсан дээрэмчин, алуурчид жирийн иргэдийн маань амийг тасалж, төр улсаар тохуурхаж, даажигнаж байна. Монголчууд гэмт хэрэгтэнд гишгэх газар үгүй гэж зүгээр нэг хэлээгүй юм. Тиймээс даварсан Хятадуудад даруулга болгож, өгч чадсан лицензээ эргүүлэн татаж, Монгол улсын газар нутагт ажиллаж амьдарч байгаа бүх л Хятад иргэдийг хөөж гаргах цаг болжээ.
Монгол хүний амь өнгөт цаасаар хэмжиж болохгүй эрхэм зүйл. Тиймээс Монгол улсын төр нь иргэдээ хамгаалж, даварсан Хятадуудад сургамж болгож, Монгол эр хүний амиар тоглосон Хятадад цаазаар авах ял ногдуулсан ч зөөлдөхгүй билээ. Нөгөө талаар улс үндэстнээ аврахын тулд Хятадуудад бөхөлзөгч дотоодын авлигач, хувалзнуудыг цэвэрлэх нь чухал болов, өнөөдрийн Монголын нийгэмд.
Учир нь өөрсдөөс шалтгаалах бүхнээ хийж, Хятадуудыг давраах болсон албан тушаалтанг илрүүлэн хамтад нь хөөж явуулах нь "Үгүй" хэмээн бардам хэлэх дараагийн үед маань ч тустай билээ.
Х.Ган-Ялалт
Монголчууд хүчтэний өмнө хүчгүй нь буруутай гэдэг. Гэтэл хүний нутагт түр хугацаагаар амьдарч байж, хүчтэний царайг харуулдаг. Харуулаад зогсохгүй дайрч, хүний амийг егүүтгэдэг харийнхан ихсэв. Хятадуудыг Монголчууд зүгээр нэг "дотор хүн" гэж нэрлээгүй юм. Боломжийг харж давардаг, давраад зогсохгүй улам цаашилдаг ямаан омогтой тэднийг Монголчууд "урдаас ирээд уурга минийх, уургаа аваад адуу минийх" хэмээн ёгтолсон хэрэг. Хараад байхад, сүүлийн үед Монгол улсад маань амьдарч байгаа харийнхан, ялангуяа хятадууд улам л даврах болсон. Үүний жишээ ч Дорноговь аймгийн Айраг суманд болсон хүн амины харамсалтай гэмт хэрэг юм.
Хятадууд жирийн Монголчуудын талхыг булааж, баялгаар маань гараа угааж, угаадсаа бидний уудаг ундны ус руу юу ч болоогүй мэт асгах болов. Тэд ингээд зогссонгүй. Монгол нутгийн маань өнцөг булан бүрт суурьшиж, өөрийн нутаг мэт өөриймсөн, охид бүсгүйчүүдийг айлган ичээж, хөвгүүд залуусыг маань ухаан санаа хийгээд бие бялдраар нь гадуурхан, тохуурхдаг болж. Нэг үгээр хэлбэл өчигдөрхөн уранхай шаахай, булан нь сэмэрч урагдсан үүргэвчнээс өөр хөрөнгөгүй хилээр алхах шахам бөхөлзөж, нахилзсаар ирсэн Хятадууд өнөөдөр дураараа дургиж дунд чөмгөөреө жиргэх болов.
Монголд суурьшсан болон түр хугацаагаар суурьшиж ажиллаж, амьдарч байгаа Хятадуудын удаа дараагийн үйлдэлтэй бусармаг хууль бус хэргийн тухай, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд бараг л өдөр өнжихгүй шахам мэдээлдэг.
Ингэснээр хаа сайгүй суурьшиж, өдөр өнжих тусам улам даварч, хөгжих болсон Хятадуудыг яаж жигших болон хэрхэн жигшиж байгаа тухай мэдээллээр Монгол улс хахаж байна. Хүн бүрийн амнаас "муу сайн хужаа нар" гэх үг хайр найргүй урсаж, хамгийн муухай хараалд "хужаа" гэдэг үг багтах болсон. Тэр бүү хэл "хүн алж болохгүй Хятадуудын алж болно" гэсэн яриа ч гарах болж.
Магадгүй энэ бүхэн нэг талаараа зөв байж болох. Тэр бүү хэл ихээр ярих хэрэгтэй ч байж мэдэх юм, цаашид. Гэхдээ аливаа асуудал бүхэнд хоёр тал байдаг. Түүнчлэн зөөлөн нь хатуугаа гэдэг биз дээ хэмээн өөрийгөө тайвшруулдаг Монголчуудын уужуу тайван араншинг даварсан Хятадууд арай л илүү хэтрүүлж ашиглаад байх шиг.
"Хужаа нар даварлаа. Монгол хүнийхээ хувьд Монгол цустай л юм бол та Монгол хүнээ Монгол улсаа авран хамгаалах цаг болсон" хэмээн залуус огших болов. Буу барьсан биш ч бусад аргаар ямх, ямхаар түрэмгийлэх харийнхнаас Монголчууд залхаж, жийрхэж байна. Арга ч үгүй. Жирийн Монголчууд бидний өөрсдийн амьдрал, цаашлаад эх орноо хамгаалах гэсэн тэдгээр иргэдийн огшиж, өмөлзөх нь жам ёсных.
Эх нутагтаа баялгаа түүж, байгаль ээжийн хишгийг хүртэж амьдарлаа залгуулж байсан гэм зэмгүй эр хүнийг золбин нохой адил зодож амийг нь тасалсан. Ижий аавдаа эрхэлж, элэг бүтэн амьдарч чадаагүй ч аавынхаа энгэрт асч, элгэнд нь бүлээцэж явсан бяцхан хүүг өнчрүүлсэн адгийн Хятадуудад Монгол нутгийн маань хөрсөнд хөлөө тавих эрх байхгүй.
Төр улс ч ядуу болохоор жирийн иргэд нь буурай байх нь тэр. Гэхдээ би ядуу гээд гуйлга гуйгаагүй, чадлынхаа хэрээр хөдөлмөрлөж, улс эх орныхоо төлөө огшиж явсан жирийн нэгэн Монгол эр хүний амийг хөнөөснөөрөө Хятадууд, Хятад компани, тухайн Хятад компанид үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл өгсөн эрх мэдэлтнүүд буруутай. Нөгөө талаараа жирийн Монголчууд маань татвар төлөхгүй ч байсан хамаагүй эх орныхоо баялгийг ухаж л байг, хужаа ухаж, харийн нутаг руу тээвэрлэснээс л хамаагүй дээр. Эх орныхоо баялгийг хужаа нар болоод харийнханд ухуулж байснаас эх орондоо эзэн нь болсон энгийн иргэд чадлаараа ухаад, боломжтой амьдраг л дээ.
Ингэхэд, өнөөгийн Монголчууд бидний дээрээс, маш өндрөөс шидсэн чулуу мэргэн нь аргагүй оночихоод байгаа юм биш биз гэсэн хардлага сүүлийн үед өөрийн эрхгүй төрөх болов. Бүр тодруулбал, албаар турхирч байгаад муу зүйл хийлгэж, шалтаг гаргаж амийг нь хөнөөдөг. Хөнөөгөөд зогсохгүй үлдсэн хөрөнгийг нь аваад явдаг, ачаалаад зөөдөг нь Хятадуудын сурсан зан гэхэд хэтрүүлсэн болохгүй л байх.
Нөгөө талаар манай нөлөө бүхий улс төрчид, эрх бүхий албан тушаалтнуудад Хятад зүгээс нөлөөлөлд автдаг юм биш байгаа гэсэн хардлага гадуур хурдтай тархах болов. Олны үг ортой гэдэг. Учир нь сүүлийн үед Хятад иргэд оролцсон ямар нэгэн гэмт хэргийн дуулиан тэгсгээд намжих нь ихэссэн. Эсвэл улайм цайм байдлаар Хятадын талд ашигтайгаар шийдвэрлэгдэх нь зүй ёсны хэрэг болохдоо тулаад байгааг нуух ч хэрэггүй биз.
Үхсэн хүн үг хэлдэггүй гэдэг ч гэм зэмгүй ядруухан эр эх нутагтаа харийнхны гарт өртөж, харамсалтайгаар амиа алдсан нь бага хэрэг биш юм. Гэгээн цагаан өдөр машинаар дайрч, гэмтээд зогсохгүй, золбин нохой шиг зодож, амийг нь егүүтгэж байгааг хараад, яриад харамсаад өнгөрөх хэрэг биш юм. Зэвсэг бариад дайраад ирсэн дайсанд өгөөгүй өвгөдийн минь газар шороо, цаас бариад бөхөлзөөд ирсэн гадныханд өгчихсөн хэн нэгэн эрх мэдэлтний хүйтэн гарт өртсөний балаг.
Тийм ч учраас гэгээн цагаан өдөр даварсан дээрэмчин, алуурчид жирийн иргэдийн маань амийг тасалж, төр улсаар тохуурхаж, даажигнаж байна. Монголчууд гэмт хэрэгтэнд гишгэх газар үгүй гэж зүгээр нэг хэлээгүй юм. Тиймээс даварсан Хятадуудад даруулга болгож, өгч чадсан лицензээ эргүүлэн татаж, Монгол улсын газар нутагт ажиллаж амьдарч байгаа бүх л Хятад иргэдийг хөөж гаргах цаг болжээ.
Монгол хүний амь өнгөт цаасаар хэмжиж болохгүй эрхэм зүйл. Тиймээс Монгол улсын төр нь иргэдээ хамгаалж, даварсан Хятадуудад сургамж болгож, Монгол эр хүний амиар тоглосон Хятадад цаазаар авах ял ногдуулсан ч зөөлдөхгүй билээ. Нөгөө талаар улс үндэстнээ аврахын тулд Хятадуудад бөхөлзөгч дотоодын авлигач, хувалзнуудыг цэвэрлэх нь чухал болов, өнөөдрийн Монголын нийгэмд.
Учир нь өөрсдөөс шалтгаалах бүхнээ хийж, Хятадуудыг давраах болсон албан тушаалтанг илрүүлэн хамтад нь хөөж явуулах нь "Үгүй" хэмээн бардам хэлэх дараагийн үед маань ч тустай билээ.
Х.Ган-Ялалт